'Stenbeck': in zevenmijlslaarzen door het leven van de Zweedse John de Mol
Een voldoende onderhoudende biografie, maar wel een die gepaard gaat met gemiste kansen en bekende tekortkomingen.
Stel, er wordt een dramaserie gemaakt over het leven van John de Mol. Maar zonder een inleiding die vertelt wie deze man precies is, want Nederlandse kijkers hebben dat niet nodig. Stel je dan voor dat die serie in Zweden zou worden vertoond, inclusief dat gebrek aan introductie. Het omgekeerde is het geval bij Stenbeck. In Zweden was en is Jan Stenbeck een bekende mediafiguur, maar hier niet. En dus zal de serie over de man die onder meer de oprichter was van Tele2 veel Nederlandse kijkers aanvankelijk onberoerd laten.
De serie toont Jan Stenbecks leven van 1975 tot zijn dood in 2002. Midden jaren zeventig liegen de cijfers er niet om: het staalbedrijf dat al generaties in bezit van de familie Stenbeck maakt voor het eerst geen winst meer en Jan verwacht geen ommekeer. Dan overlijdt zijn vader, die Jan in zijn testament aanwijst als het nieuwe hoofd van het familiebedrijf. Jan ziet een toekomst in de techniek van moderne media. Zijn zussen denken daar anders over. Dit luidt het begin in van een breuk tussen Jan en zijn omgeving.
Voor de oningewijden: Jan was een pionier in het veld van mobiele telefonie en commerciële televisie in Europa. Met die kennis op zak zal Stenbeck een redelijk onderhoudende doch oppervlakkige zit worden. Het grootste mankement is het gevolg van een bekende valkuil bij biografische verfilmingen: te veel willen vertellen, wat ten koste gaat van subtiele emoties en betrokkenheid. Het blijkt mogelijk om zevenentwintig jaar in minder dan vier uur te proppen, maar veel meer dan een nagespeelde geschiedenisles wordt het niet.
Ook is er behoorlijk wat herhaling. Bij iedere kennisname van een overwinning knalt Jan de champagneflessen open, wat altijd wordt gevolgd door iemand die slecht nieuws brengt, waarop Jan een woedeaanval krijgt. Telefoongesprekken waarin iemand Jan informeert over een overlijden zijn zo frequent dat bij de laatste de lach erin schiet. Om nog maar te zwijgen over Jans 'leed' dat hij zijn gezin meer wil zien, maar zijn werk niet los kan laten (zonder uitleg waarom).
Een ander zwak punt is dat er geen keuze kan worden gemaakt wat betreft Jans persoonlijkheid. Aan vertolker Jakob Oftebro ligt het niet. Van hem wordt verwacht een brede reeks emoties over te brengen en dat doet hij uitstekend. Er is alleen weinig consistentie. Logan Roy uit Succession is driedimensionaal en soms grillig en toch is het helder hoe hij over het algemeen in elkaar steekt. Jan Stenbeck toont op zijn beurt heel wat menselijke stemmingen, maar het wordt niet duidelijk wat voor een man hij precies is.
Er wordt te vaak geleund op Jan die slecht nieuws krijgt en daar even in stilte over peinst, waarna de volgende scène zich aandient en al het voorgaande loslaat. De man komt daardoor ook storend vaak weg met zeer foute keuzes. De grootste is dat hij het staalbedrijf sluit, waardoor enorm veel mensen werkloos worden en hun woonplaats ten onder gaat. De laatste aflevering biedt een kort moment van hoop wanneer dit wordt aangekaart, maar dat wordt meteen weer vergeten (nadat Jan er drie seconden in stilte over peinst).
De laatste aflevering biedt ook kortstondig hoop dat Jan eindelijk wat verantwoordelijkheid zal nemen voor zijn omgang met werknemers. Tijdens een live-interview wordt benoemd dat hij zich omringt met jaknikkers die veranderen in angsthazen zodra hij zich ergens over opwindt. Jan liegt door te beweren dat alles in orde is, waarna het interview eindigt en hij ermee wegkomt. Wat volgt is een overbodig, overdreven en uitgerekt deel dat benadrukt dat hij wel degelijk erg gemeen kon zijn.
Die slotaflevering benadrukt ook dat Jan zich beseft dat hij eigenlijk liever bij zijn gezin was geweest in plaats van zijn imperium op te bouwen en rijkdom te verwerven. Leuk bedacht, maar de teller staat op nul wat betreft het laten zien van Jans motivatie om keer op keer voor werk te kiezen.
Stenbeck houdt de aandacht vast dankzij het acteerwerk van Oftebro, het subtiele doch uitmuntende camerawerk en omdat het intrigerend is om te zien hoe men in de jaren zeventig en tachtig omging met concepten als mobiele telefonie en commerciële televisie. Die drie pluspunten zorgen voor een onderhoudende serie, maar wel een die verder vol zit met gemiste kansen en bekende tekortkomingen.