'Das Boot' seizoen 4: wonderschone weergave van een gitzwarte tijd

Regie: Dennis Gansel | Cast: Franz Dinda (Robert Ehrenberg), Tom Wlaschiha (Hagen Forster), Rick Okon (Klaus Hoffmann), Rainer Bock (Heinrich Gluck), Leonard Scheicher (Frank Strasser) e.a. | Afleveringen: 6 | Speelduur: 45-49 minuten | Jaar: 2023

Seizoen vier van Das Boot speelt zich af in 1944, een tijd waarin het Derde Rijk onder enorme druk staat. De aanval op Rusland is uitgelopen op een debacle en in het westen dreigt een invasie. Dit alles heeft invloed op U-949, de onderzeeër die in deze serie centraal staat. Door de grote tekorten aan munitie en manschappen, evenals een gebrek aan steun vanuit de legerleiding, lijken de onderzeeërs op zichzelf aangewezen. Dit zorgt ervoor dat sommige bemanningsleden beginnen te twijfelen over het doel van hun strijd.

Met dit seizoen neemt Das Boot een risico. Waar voorheen de onderzeeërs en de bemanningsleden centraal stonden, voeren die nu niet langer de boventoon. Daarmee is de serie trouw aan het ware verloop van de Tweede Wereldoorlog. Na 1942 verloor Hitler namelijk het vertrouwen in de U-boten en investeerde hij zijn middelen liever elders, waardoor de onderzeeërs steeds irrelevanter werden. Hadden deze in dit seizoen alsnog centraal gestaan, dan was dat niet in lijn geweest met het respect waarmee de serie in de voorgaande seizoenen de geschiedenis portretteerde.

Seizoen vier verlegt de focus naar een bespiegeling van deze periode. Kijkers die rekenen op de originele insteek van deze serie worden daarmee op de proef gesteld, maar deze keuze pakt verassend interessant uit. De beklemmende spanning van het leven in de onderzeeër wordt namelijk op elegante wijze verplaatst naar het vasteland. In deze fase van de oorlog twijfelen veel personages over de keuze tussen loyaal blijven aan het Derde Rijk of zich het tegen het regime keren. De beklemming zit hem ditmaal dan ook meer op psychologisch vlak dan in de ruimtelijke spanning en externe dreiging.

Hoewel de spanning goed wordt vertaald, is de samenhang tussen verhalen op zee en op het vasteland af en toe wel ver te zoeken. De psychologische vraagstukken komen weliswaar overeen, maar deze twee werelden tonen verder weinig overlap. Daardoor lijkt het soms alsof dit seizoen twee series ineen biedt. Het schakelen tussen het land en het water werkt desoriënterend, wat de betrokkenheid van de kijker niet bepaald ten goede komt.

Waar dan weer niets op aan te merken valt, is het visuele aspect. Net Jost Vacanos' revolutionaire camerawerk voor de originele oorlogsklassieker uit 1981 weet de serie met soepele cameravoering en handheldshots in de krappe onderzeeër te zorgen voor een claustrofobisch effect, wat de identificatie met de bemanningsleden versterkt.

Ook het production design verdient complimenten, want net als in de gelijknamige film is er onwijs veel aandacht besteed aan details. Waar veel moderne oorlogsfilms vaak iets te netjes voelen, is het leven in deze onderzeeër in alle opzichten vies en druipt het zweet van het scherm terwijl de dikke rooklucht bijna voelbaar is in je woonkamer. Door de briljante enscenering voelt in dit vierde seizoen niets geënsceneerd.

★★★★☆

Das Boot is te zien bij NPO Start.